Η Ιοντοφόρεση, σε συνδυασμό με άλλες συντηρητικές θεραπείες και παρεμβάσεις, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά τα επώδυνα συμπτώματα, που σχετίζονται με τις δομές των επιφανειακών ιστών σε μια ευρεία ποικιλία ασθενών.

Είναι μια ηλεκτροχημική μέθοδος παράδοσης ουσιών μέσω του δέρματος σε μια συγκεκριμένη ανατομική περιοχή. Αυτή η ηλεκτροχημική επεξεργασία ξεπερνά τις πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις εμποτίζοντας ένα τοπικό πρόβλημα συστηματικά, ενώ επιτρέπει μια μεγαλύτερη συγκέντρωση της δόσης του φαρμάκου στην παθολογική περιοχή.

Υπάρχουν πολλοί κοινοί μέθοδοι, που οι Κλινικοί Ιατροί χρησιμοποιούν για να χορηγηθεί η φαρμακευτική αγωγή. Μία μέθοδος, η οποία έχει κερδίσει σε δημοτικότητα, είναι η παράδοση του φαρμάκου Διαδερμικά. Τα πλεονεκτήματα σε αυτή τη μέθοδο είναι ότι υπάρχει η  ικανότητα να χρησιμοποιείται μια ευρεία συστοιχία ενώσεων, που έχουν εξίσου αναλγητική ή αντιφλεγμονώδη δράση εφαρμοζόμενες απευθείας στη στοχευμένη περιοχή. Αυτό επιτρέπει στο να χρησιμοποιηθεί μια μικρότερη δόση του φαρμάκου από ότι θα απαιτείτο με άλλες μεθόδους χορήγησης.

Η μικρότερη ποσότητα φαρμάκου λοιπόν, συμβάλλει στη μειωμένη πιθανότητα παρενεργειών του φαρμάκου, που είναι πάντοτε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Τι είναι όμως η Ιοντοφόρεση ;

Η Ιοντοφόρεση είναι μία μορφή διαδερμικής παροχής φαρμάκου (TDD), χρησιμοποιώντας ηλεκτρικό ρεύμα για να οδηγήσει ή να ωθήσει τις ιονισμένες ουσίες του φαρμάκου μέσω των εξωτερικών στιβάδων του δέρματος (κεράτινη στιβάδα), που είναι συνήθως το κύριο εμπόδιο για την μεταφορά του φαρμάκου. Χρησιμοποιώντας τον κανόνα του «τα όμοια απωθούνται», ο θεραπευτής επιλέγει φάρμακα συμβατά με τον ενεργό πόλο, έτσι ώστε ένα θετικά φορτισμένο φάρμακο να τοποθετείται εντός της θετικής πλευράς του ηλεκτροδίου. Δεδομένου ότι τα παρόμοια φορτία απωθούνται, τα θετικώς φορτισμένα μόρια οδηγούνται μέσω του δέρματος από το θετικό ρεύμα, ενώ τα αρνητικά φορτισμένα φάρμακα οδηγούνται στο πλαίσιο του αρνητικού πόλου. Μόλις το φάρμακο περνά μέσω του φράγματος του δέρματος, παρατηρείται μια φυσική διάχυση και τοπική κυκλοφορία, που καθορίζουν τελικά πως το φάρμακο μπορεί να διανεμηθεί.

Κοινές χρήσεις για Ιοντοφόρεση

Στην Ιατρική αποκατάσταση, συμπεριλαμβανομένης της Φυσικοθεραπείας, η Ιοντοφόρεση χρησιμοποιείται για να μειώσει τη φλεγμονή, που μπορεί να παρουσιαστεί σε μυοσκελετικές καταστάσεις όπως η έσω-έξω επικονδυλίτιδα, η πελματιαία απονευρωσίτιδα, η τενοντίτιδα, η θυλακίτιδα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, και καταστάσεις ποικίλων προελεύσεων.

Η πιο δημοφιλής και επιστημονικά αποδεδειγμένη εφαρμογή Ιοντοφόρεσης είναι η χρήση της δεξαμεθαζόνης, ενός κορτικοστεροειδούς σε διάλυμα φωσφορικού νατρίου. Σε αυτή τη μορφή, το φάρμακο αποτελείται από αρνητικά φορτισμένα ιόντα φωσφορικής δεξαμεθαζόνης και όταν τοποθετείται σε ένα αρνητικά φορτισμένο ηλεκτρόδιο, η ηλεκτρική δύναμη των ομοίων φορτίων σπρώχνει τα μόρια φαρμάκων στην επιθυμητή περιοχή.

Υπάρχουν δυο κοινές χρήσεις εφαρμογής της Ιοντοφόρεσης. Η πρώτη είναι η παραδοσιακή μέθοδος της χρήσης μιας γεννήτριας ρεύματος με καλώδια μολύβδου, που συνδέονται με ένα ενεργό επίθεμα και ένα επίθεμα διασποράς. Το φάρμακο τοποθετείται στο δραστικό επίθεμα συνήθως με σύριγγα. Το επίθεμα της διασποράς είναι το πολικά αντίθετο επίθεμα και βρίσκεται μακριά από τη πάσχουσα περιοχή. Η θεραπεία χορηγείται κλινικώς για 15-20 λεπτά ανά συνεδρία.

Φυσικοθεραπευτική Αποκατάσταση

Στη Φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση, η Ιοντοφόρεση είναι τυπικά μία από τις πολλές θεραπευτικές παρεμβάσεις που εφαρμόζεται, έτσι ώστε η προσθήκη άλλων 15-20 λεπτών σε ένα προ-υπάρχον πρόγραμμα 30-40 λεπτών να είναι ένας χρόνος ο οποίος δεν επιβαρύνει (ή κουράζει) σωματικά τους περισσότερους ασθενείς.

Η περίοδος της συνιστώμενης δόσης για Ιοντοφόρεση υπολογίζεται με βάση την ποσότητα του ρεύματος που ρέει, μαζί με το χρόνο που πέρασε από τη θεραπεία. Η δόση εκφράζεται ως μιλιαμπέρ ανά λεπτά (mA-min) με τη συνιστώμενη δόση να εξαρτάται από το ηλεκτρόδιο που χρησιμοποιείται. Για τα περισσότερα ηλεκτρόδια που χρησιμοποιούνται σήμερα, μία τυπική δοσολογία είναι 40 mA-min (μιλιαμπέρ το λεπτό) και τα οποία μπορούν να παραδοθούν σε ένα αριθμό τρόπων για όσο διάστημα το προϊόν των δύο όρων ισούται 40 (π.χ., 4 mA x 10 λεπτά ή 2 mA x 20 λεπτά , κλπ). Η τρέχουσα ρύθμιση επιλέγεται με βάση την άνεση του ασθενούς και, μόλις καθοριστεί η ποσότητα του ρεύματος, η γεννήτρια ρεύματος επιλέγει την κατάλληλη ποσότητα του χρόνουπου απαιτείται για να επιτευχθεί η προ-ρυθμισμένη δόση mA-min.

Όταν χρησιμοποιείτε φορητά (αυτοκόλλητα) ηλεκτρόδια, η χρονική διάρκεια του ρεύματος είναι πολύ μεγαλύτερη. Τα αυτοκόλλητα ηλεκτρόδια έχουν μια μοναδική σύνθεση, που επιτρέπει την ιοντική κίνηση στον ανθρώπινο δερματικό ιστό. Ένα αυτοκόλλητο ηλεκτρόδιο για παράδειγμα, είναι φτιαγμένο από ενσωματωμένα ηλεκτρόδια χλωριούχου ψευδαργύρου και αργύρου και ενεργοποιείται όταν το θεραπευτικό διάλυμα που εμποτίζει το ένα ηλεκτρόδιο έρχεται σε επαφή με το αλατούχο διάλυμα που εμποτίζει το αντίθετο ηλεκτρόδιο. Αυτό δημιουργεί το απαραίτητο φορτίο ρεύματος που χρειάζονται τα μόρια του διαλύματος στους στοχευμένους ιστούς. Τα αυτοκόλλητα αυτά επιθέματα αποτελούνται από μια ημιπερατή  μεμβράνη κόλλας, που πρέπει να είναι σε τέλεια επαφή με το δέρμα για βέλτιστη διαπερατότητα.

Ιοντοφόρεση για Αντιμετώπιση της Φλεγμονής

Υπάρχει ένας αριθμός φαρμάκων που μπορούν να διηθηθούν στους υποδόριους ιστούς όπως τα Στεροειδή, Τοπικά Αναισθητικά, Σαλικυλικά, Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα και μεμονωμένες ουσίες όπως το Οξείδιο του Ψευδαργύρου, το Ιώδιο, το Οξικό Οξύ και το Χλωριούχο Ασβέστιο.

Στον παρακάτω πίνακα υπάρχει μια λίστα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα, όπου αναφέρονται και οι εφαρμογές τους.

Πιστεύεται ότι η Δεξαμεθαζόνη (DΕΧ) μπορεί να διηθηθεί έως 20 mm εντός των ιστών με τη συγκέντρωση του ιστού να μειώνεται εκθετικά με το βάθος του ιστού.

Άλλοι παράγοντες, που προσφάτως έχουν αναγνωριστεί ως καθοριστικοί για τη διαπερατότητα του φαρμάκου, είναι η αναλογία του μεγέθους των πόρων του δέρματος σε αντιστοιχία με το μέγεθος των μορίων του φαρμάκου.

Η έρευνα δείχνει ότι η αύξηση της πυκνότητας ρεύματος κάτω από τη μεμβράνη μπορεί να συνεισφέρει αρκετά ως προς την συνολική απορρόφηση ενός συγκεκριμένου μορίου του φαρμάκου, με την παθητική ροή του διαλύτη να είναι υπεύθυνη για ένα σημαντικό μέρος του συνολικού ποσού που απορροφάται. Όσο πιο επιφανειακή είναι η δομή που στοχεύουμε, τόσο περισσότερο φάρμακο θα είναι διαθέσιμο για αλληλεπίδραση. Αντιστρόφως, όσο βαθύτερα είναι μια δομή, τόσο λιγότερο πιθανόείναι να υπάρξει θεραπευτική αλληλεπίδραση, δεδομένου ότι το φάρμακο αραιώνει περισσότερο όσο η απόσταση μεταξύ του ηλεκτροδίου και του ιστού-στόχου μεγαλώνει. Αυτό καθιστά την Ιοντοφόρεση ιδανική για τη θεραπεία των επιφανειακών δομών των μαλακών ιστών.

Τα Κορτικοστεροειδή είναι τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται με την Ιοντοφόρεση στη Φυσικοθεραπευτική και Ιατρική Αποκατάσταση γενικότερα. Διαμορφωμένα σαν υδατο-διαλυτά άλατα, τα Κορτικοστεροειδή μόρια έχουν ένα αρνητικό φορτίο (-), οπότε θα πρέπει να χρησιμοποιείται το αρνητικό ηλεκτρόδιο δεξαμενής φαρμάκου. Κατά την εφαρμογή της Ιοντοφόρεσης, η υπό θεραπεία περιοχή θα πρέπει να καθαριστεί καλά με οινόπνευμα και στη συνέχεια το ενεργό ηλεκτρόδιο πρέπει να τοποθετηθεί όσο το δυνατόν πιο κοντά στη στοχευμένη περιοχή.

Όπως συμβαίνει σε όλων των ειδών τις θεραπείες με χορήγηση φαρμάκων, ο γιατρός/θεραπευτής θα πρέπει να εξετάσει, πριν την έναρξη της θεραπευτικής διαδικασίας, τις πιθανές αντενδείξεις και τις ανεπιθύμητες επιδράσεις στον ασθενή. Επίσης, θα πρέπει να ελεγχθεί η υπό θεραπεία περιοχή και να εξακριβωθεί εάν το δέρμα είναι άθικτο και δεν είναι σπασμένο. Το άλλο ηλεκτρόδιο τοποθετείται 4-6 cm  μακρύτερα από το ενεργό ηλεκτρόδιο, όταν χρησιμοποιείται η φορητή μονάδα ηλεκτρικής ενέργειας. Στη συνέχεια ο κλινικός Ιατρός καθορίζει την επιθυμητή ηλεκτρική δόση (σε mA-min) σε ένα επίπεδο που είναι άνετη για τον ασθενή.

Ενώ είναι σύνηθες να υπάρχει κάποιος ερεθισμός στις θέσεις ηλεκτροδίων μετά από μια συνεδρία θεραπείας, το δέρμα πρέπει να επιθεωρείται για να εξασφαλιστεί αν έχει συμβεί κανένα κάψιμο. Δεν συνιστάται η ταυτόχρονη εφαρμογή πάγου ή θερμότητας πάνω από τα ηλεκτρόδια και στο δέρμα εξίσου, καθώς και στις δυο περιπτώσεις θα μεταβληθεί σημαντικά η ροή του αίματοςκαι η ευαισθησία του δέρματος, εκ των οποίων και τα δύο θα πρέπει να είναι σε κανονικά επίπεδα για ασφαλή θεραπεία. Αυτό ισχύει τόσο για τη Κλινική Ιοντοφόρεση όσο και για τη Φορητή Ιοντοφόρεση. Παρόμοιες προφυλάξεις για διαδερμική παράδοση Οπιοειδών φαρμάκων, όπως είναι το αυτοκόλλητο Φαιντανύλης, πρέπει να παρατηρηθεί ειδικά όσον αφορά την εφαρμογή κρύου ή ζεστού στο επίθεμα.

Ενδείξεις Εφαρμογής της Ιοντοφόρεσης

Ορισμένες από τις ενδείξεις εφαρμογής της Ιοντοφόρεσης είναι οι ακόλουθες:

• Οσφυαλγία.
• Ραχιαλγία.
• Αυχεναλγία.
• Αυχενική Ριζίτιδα.
• Οσφυϊκή Ριζίτιδα.
• Έξω Επικονδυλίτιδα (Tennis Elbow Syndrome).
• Έσω Επικονδυλίτιδα (Golfers Elbow Syndrome).
• Οστεοαρθρίτιδα Γόνατος.
• Οστεοαρθρίτιδα Ισχίου.
• Ισχιαλγία (Sciatica).
• Πελματιαία Απονευρωσίτιδα.
• Άκανθα Πτέρνης.
• Κοκκυγοδυνία.
• Σύνδρομο Στροφικού Πετάλου.
• Ασβεστοποίηση του Υπερακανθίου Τένοντα.
• Τενοντίτιδα και Τενοντοελυτρίτιδα Καρπού.
• Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα (Carpal Tunnel Syndrome).
• Σύνδρομο Εκτινασσόμενου Δακτύλου (Trigger Finger Syndrome).

Η Ιοντοφόρεση σε Συνδυασμό με άλλες Συντηρητικές Θεραπείες

Η Ιοντοφόρεση σε συνδυασμό με άλλες συντηρητικές θεραπείες και παρεμβάσεις έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματική για την διαχείριση επώδυνων συμπτωμάτων, που σχετίζονται με επιφανειακές δομές ιστού σε μια ευρεία ποικιλία των ασθενών. Συγκεκριμένα:

v  Η Θεραπεία Δια Χειρισμών (Manual Therapy), που έχει ως στόχο να αποκαταστήσει τη περιορισμένη λειτουργικότητα του σώματος, με άμεσο αποτέλεσμα την ευκινησία και συνεπώς τη μείωση-εξάλειψη του πόνου.

v  Η Νευρορεφλεξολογία Δια Χειρισμών (NR), που αντιμετωπίζει το πόνο και αποκαθιστά τη λειτουργικότητα του Νευρικού Συστήματος.

v  Η Θεραπεία των Μυοπεριτονιακών Σημείων Πυροδότησης Πόνου (MTP’s), που έχει ως αποτέλεσμα την αντιμετώπιση του μυϊκού σπασμού (βράχυνση μυός) και του πόνου, που αναπαράγεται σε προβαλλόμενη περιοχή του σώματος από τα λεγόμενα “trigger points”.

v  Η Τεχνική της Μυοπεριτονιακής Απελευθέρωσης (MRT), μια μορφή θεραπείας των μαλακών μορίων, που χρησιμοποιείται για να θεραπεύσει τη σωματική δυσλειτουργία και που έχει άμεση επίδραση στη καλυτέρευση του πόνου και του περιορισμού της κίνησης.

v  Η Μέθοδος Εφαρμογής Ελαστικής Ταινίας Που Επιτρέπει τη Κίνηση (Kinesiotaping Method), μια θεραπευτική μέθοδος που ενισχύει την διαδικασία επούλωσης και αυτοθεραπείας του σώματος, μειώνοντας τον πόνο και την πίεση επί των αλγοϋποδοχέων, λόγω μυϊκής φλεγμονής-δυσκαμψίας.

v  Η Μέθοδος Κινητικού Ελέγχου (Kinetic Control Method), που βασίζεται στη παραδοχή ότι «η ανεξέλεγκτη κίνηση» ή «η εσφαλμένη κίνηση» μπορεί να προδιαθέτουν τους ανθρώπους στο μυοσκελετικό πόνο και την “αναπηρία”, έχοντας ως στόχο τη σταθεροποίηση του σώματος, την διόρθωση αυτών των επαναλαμβανόμενων κακών πατέντων της κίνησης και συνεπώς την εξάλειψη του πόνου και της υποτροπής αυτού.

v  Και τέλος, η Κρανιοϊερή Θεραπεία του Dr.Upledger (Craniosacral Therapy), μια θεραπευτική μέθοδος, η οποία έχει ως σκοπό να αποκαταστήσει τη λειτουργικότητα του Νευρικού Συστήματος, ενισχύοντας τον φυσικό αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού.

Παρόλα αυτά, θα πρέπει πρωτίστως να αξιολογηθεί η αιτία του πόνου ούτως ώστε να επιλεχθούν τα κατάλληλα θεραπευτικά εργαλεία για να αντιμετωπισθεί ριζικά το πρόβλημα (αντιμετώπιση της αιτίας που προκαλεί τον πόνο) και όχι να αντιμετωπιστεί το σύμπτωμα (ανακούφιση του πόνου).